رقابت استراتژیک کشورهای عربی خلیج فارس بر سر آینده غزه

آینده غزه به طور فزاینده‌ای در مرکز رقابت استراتژیک بین کشور‌های حاشیه خلیج فارس قرار دارد و بازسازی و غیرنظامی‌سازی به عنوان میدان‌های اصلی نبرد پدیدار می‌شوند. براساس گزارش سایت اسرائیلی "وای نت"، رژیم صهیونی امیدوار است که عربستان و امارات رهبری بازسازی غزه را بر عهده بگیرند. عربستان و امارات روشن کرده‌اند که مشارکت آنها در بازسازی مشروط است:

• حماس از سلاح‌های خود - حداقل قابلیت‌های تهاجمی خود - خلع سلاح شود؛

• یک چارچوب حکومتی جدید جایگزین حکومت حماس شود؛

• آتش بس بلندمدت در غزه حاکم شود و ارتش اسرائیل به صورت تدریجی از غزه عقب نشینی کند.

درخواست این دو کشور برای غیرنظامی‌سازی غزه نه تنها یک نگرانی امنیتی، بلکه یک نگرانی مالی نیز هست و حاضر به سرمایه‌گذاری در سرزمینی که هنوز تحت کنترل عناصر مقاومت هست و اسرائیل در قسمت غربی آن کماکان حضور دارد، نیستند.

از سوی دیگر، عربستان و امارات به دنبال رهبری بازسازی غزه هستند. براین اساس، نقش غالب قطر را رد می‌کنند؛ آنها کمک‌های خود را به حذف حماس و خلع سلاح کامل مشروط می‌کنند، در حالی که قطر طرفدار بازسازی سریع و بدون قید و شرط است.

ریاض به صراحت اعلام کرده است که بدون انتقال اختیارات به تشکیلات خودگردان فلسطین یا نهاد دیگری با مشروعیت بین‌المللی، بودجه قابل توجهی ارائه نخواهد کرد.

❇️ طبق گزارش‌ها، امارات متحده عربی برای پیوستن به یک نیروی امنیتی چندملیتی در غزه آماده است، اما تحت چارچوب خلع سلاح حماس، اصلاحات عمیق در تشکیلات خودگردان فلسطین، تغییر ساختار رهبری و دعوت رسمی از ابوظبی برای مشارکت در بازسازی غزه. بنابراین، مشارکت سعودی و امارات در بازسازی غزه به سازوکار‌های امنیتی پسا حماس، حمایت بین‌المللی (به‌ویژه از واشنگتن) و ساختار حکومتی جدید در غزه بستگی دارد.

از دیدگاه ریاض و ابوظبی، وضعیت میدانی به اندازه کافی تغییر نکرده است. در حالی که حماس ضربات سنگینی را متحمل شده است، اما هنوز هم کنترل عملی تقریباً نیمی از نوار غزه را در دست دارد. اما قطر همچنان حامی حماس و ساختار رهبری آن است.

سال‌هاست که دوحه و حماس یک رابطه همزیستی دارند که کماکان استمرار دارد و این معادله‌ای نیست که شورای همکاری خلیج فارس خواستار آن باشند.

قطر روی یک طناب باریک، بین وفاداری خود به امریکا و تمایلش به دیده شدن به عنوان قهرمان آرمان فلسطین، راه می‌رود.

اگرچه قطر «بیانیه نیویورک» دوران ترامپ را که از خلع سلاح حماس حمایت می‌کرد، امضا کرد، اما رویکردش عملگرایانه‌تر است: ابراز حمایت از چارچوبی که می‌داند اجرای آن ممکن است دشوار باشد. این امر، جایگاه قطر را در میز مذاکره تضمین می‌کند و در عین حال، نفوذ آن را در غزه حفظ می‌کند.

از دیدگاه واشنگتن، قطر یک میانجی معتبر است که نقش کلیدی در برقراری آتش‌بس اخیر ایفا کرد. این امر، به چالش کشیدن مستقیم دخالت دوحه در آینده غزه را برای رژیم صهیونی دشوار می‌کند. از نظر صهیون‌ها هرگونه اقدامی علیه قطر، به عنوان تضعیف منافع آمریکا و به خطر انداختن روند مذاکرات گسترده‌تر تلقی خواهد شد.

غیبت اخیر رهبران عربستان سعودی و امارات متحده عربی از اجلاس شرم الشیخ، نشان دهنده نارضایتی از چارچوب تحت رهبری امریکا و اهمیت دادن به قطر و ترکیه است. در حالی که هر سه کشور حوزه خلیج فارس علناً از بازسازی غزه حمایت می‌کنند، اما منافع، انگیزه و اهداف اساسی آنها متفاوت است.

در نهایت، اگرچه عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر همگی به صورت اعلامی از بازسازی غزه حمایت می‌کنند، اما شرایط آنها متفاوت است. در پشت این مواضع، اهداف گسترده‌تری نهفته است: تقویت جایگاه منطقه‌ای، پیشبرد منافع امنیتی و اقتصادی و حفظ حمایت عمومی در داخل کشور.

همه آنها یک تردید و ملاحظه مشترک دارند: اینکه آیا این طرح بلندپروازانه واقعاً قابل اجرا است یا خیر. با کاهش قیمت نفت، تعهدات مالی در جا‌های دیگر (در سوریه، لبنان) و عدم وجود افق سیاسی روشن، سرمایه‌گذاری‌ها ممکن است فقط روی کاغذ باقی بمانند. البته مسئله‌ای که وجود دارد این هست که رژیم به دنبال تثبیت اشغالگری بخش غربی نوار غزه است و آمریکا می‌خواهد با حمایت هم پیمانان عربی خود هزینه بازسازی را پرداخت کند تا فشار بین المللی بر رژیم را مدیریت کند.