از تحریم تا هدف‌گیری مستقیم

حمله اخیر آمریکا به نفتکش فالکون را می‌توان اقدامی در راستای تشدید کمپین فشار حداکثری دانست. هدف اصلی آن، ضربه به مشتریان انرژی ایران و قطع درآمدی است که به باور واشنگتن، منابع مالی برنامه هسته‌ای و فعالیت‌های منطقه‌ای تهران را تأمین می‌کند. این اقدام همسو با احیای تحریم‌های گسترده بین‌المللی از سوی اتحادیه اروپا و برخی کشور‌های اروپایی است که صادرات نفت، گاز و پتروشیمی ایران را هدف قرار داده‌اند. (رجوع شود به ماجرای اسنپ‌بک). در نتیجه، واشنگتن با تمرکز بر تضعیف اقتصاد ایران و مختل کردن فروش انرژی، میکوشد نفوذ ژئوپلیتیکی تهران را کاهش دهد و در عین حال بر اقتصاد‌های رقیب، به‌ویژه چین، فشار وارد کند، هرچند ارتباط مستقیم این حمله با تحولات روسیه یا ونزوئلا هنوز روشن نیست. ولی مهار چین در دستور کاخ سفید قرار دارد.

در برابر این حمله، ایران احتمالاً از رویکردی دوگانه بهره می‌گیرد. از یک سو مسیر دیپلماسی و ارجاع موضوع به نهاد‌های بین‌المللی را برای محکوم کردن واشنگتن دنبال می‌کند تا مشروعیت آن را زیر سؤال ببرد. از سوی دیگر، قطعاً به اقدامات نامتقارن دریایی و یا مقابله به مثل هدفمند روی خواهد آورد. در حال حاضر و در شرایط فعلی بستن تنگه هرمز به دلیل هزینه‌های سنگین اقتصادی بعید است، اما عملیات ایذایی محدودتر مانند اختلال در مسیر کشتی‌های تجاری هم‌پیمانان آمریکا یا افزایش بازرسی‌های دریایی محتمل‌تر است. در این میان، حوثی‌های یمن نقش مهمی خواهند داشت و می‌توانند با عملیات‌های دریایی علیه کشتی‌ها در دریای سرخ و خلیج عدن، فشار بر آمریکا و متحدانش را افزایش دهند.

به زعم نگارندهٔ این یادداشت، این حمله در عمل میتواند بمنزله اعلان جنگ دریایی غیررسمی قابل تفسیر باشد و پیامد‌های بین‌المللی گسترده‌ای خواهد داشت. امنیت مسیر‌های حیاتی کشتیرانی جهان تهدید می‌شود، قیمت نفت و هزینه بیمه کشتی‌ها افزایش می‌یابد و شکاف میان غرب با قدرتهایی، چون چین و روسیه عمیق‌تر خواهد شد.

کلام پایانی

در جمع‌بندی باید اظهار داشت، حمله آمریکا به نفتکش فالکون نقطه عطفی خطرناک در تشدید تنش‌های دریایی است. این اقدام در راستای سیاست فشار همه جانبه برای فلج کردن اقتصاد ایران و محدود کردن نفوذ منطقه‌ای آن انجام گرفته و پاسخ تهران احتمالاً آمیزه‌ای از اقدامات دیپلماتیک و عملیات‌های نامتقارن از طریق متحدانی مانند حوثی‌ها خواهد بود. با این حال، در روز‌های آتی احتمال شنیده شدن خبر اصابت نفتکش‌های خارجی، به ویژه آنهایی که با دوستان آمریکا در ارتباط هستند آنهم با تیر‌های غیبی، بیش از پیش خواهد بود، بعبارتی نشانه‌ای از لغزیدن بحران از سطح هشدار به میدان رویارویی مستقیم.